آیه فائزون
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام آیه | آیه فائزون |
| واقع در سوره | مؤمنون |
| شماره آیه | ۱۱۱ |
| جزء | ۱۸ |
| اطلاعات محتوایی | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | اعتقادی |
| درباره | رستگاری مؤمنان صبور در مقابل تمسخر کافران |
آیه فائزون (مؤمنون: ۱۱۱) به رستگاری مؤمنان برای صبر در برابر تمسخر کافران پرداخته است. خداوند در این آیه به پاداش مؤمنانی اشاره کرده که برای اطاعت خداوند و پرهیز از گناه، در برابر تمسخر کافران صبر نموده و به رستگاری رسیده‌اند. رستگاری به معنای رهایی از آتش و رسیدن به بهشت و دیگر معانی مشابه تفسیر شده است.
برخی با استناد به روایات و اقوال مفسران، این آیه را درباره شیعیان و به‌ویژه امیر مؤمنان(ع)، همسر و دو فرزندش(ع) دانسته‌اند که در راه خدا صبر کرده و به رستگاری رسیده‌اند.
متن و ترجمه آیه
إِنی جَزَیتُهُمُ الْیوْمَ بِمَا صَبرَُواْ أَنَّهُمْ هُمُ الْفَائزُونَ﴿۱۱۱﴾
|
همانا من امروز آنان را به خاطر صبر و استقامتشان پاداش دادم که آنها پیروز و رستگارند.
|
معرفی
آیه ۱۱۱ سوره مؤمنون از سوی برخی محققان چون علامه عسکری با نام آیه فائزون یاد شده است. خداوند در این آیه به استقامت بندگان خدا و نقش آن در رستگاری ایشان اشاره می‌فرماید. برخی با در نظر گرفتن آیات قبل بر این اعتقادند که خدا به دو دسته از انسان‌ها اشاره کرده است. گروهی گمراه که به تمسخر یاران حق و تحقیر عقاید آنان پرداخته و لذا از سوی خداوند نیز با بدترین حقارت مواجه می‌شوند و عده‌ای با صبر در مقابل این عده، به رستگاری در پیشگاه خدا خواهند رسید.
محتوا
این آیه در مورد مؤمنان صالحی است که توسط کفار مورد تمسخر قرار می‌گرفتند. این افراد که جزء مؤمنان مستضعف بوده‌اند، غالباً از بردگان و موالیان بوده که گاه به اسامی آنان و همچنین کسانی که به تمسخر ایشان پرداخته‌اند، اشاره شده است. خداوند در آیه فوق وعده داده است که در روز قیامت و جزا به آنان پاداش خواهد داد و آنان را رستگاران خوانده است.
پاداش خداوندی در این آیه به معنای رسیدن به بهشت تفسیر شده است و این به سبب صبری است که این دسته از مؤمنان در پیش ساخته‌اند. متعلق صبر در آیه به سبب ایجاز گویی قید نشده است و مفسران آن را در برابر استهزاء و یا در برابر گناه و یا صبر در راه امر الهی دانسته‌اند. چنان‌که به هر سه مورد نیز اشاره شده است.
فائزون هم که به رستگاران و نائل به هدف معنا شده است، در این آیه به معنای پیروزمندان و نجات‌یافتگان دانسته‌اند. بدین معنا که از آتش نجات یافته و به بهشت رسیده‌اند و از موارد هراس‌انگیز قیامت در امان خواهند بود و در بهشت صاحب نعمت دائم و کرامت ابدی خواهند بود. چنان‌که معنای گسترده‌تری چون سلامت و سعادت و بهشت و رهایی از آتش نیز به عنوان معنای فوز ذکر شده است.
ارتباط با شیعه و اهل‌بیت(ع)
در برخی تفاسیر، مراد از فائزون را شیعیان آل محمد(ص) دانسته‌اند که گاه آن را مستند به روایت از امام باقر(ع) نموده‌اند. در گزارشی از ابن مسعود، فائزان را حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) معرفی کرده که در اطاعت الهی و بر گرسنگی و فقر صبر نموده و همچنین در مقابل گناهان و بلایا بردباری کرده و لذا از حساب نجات یافته‌اند. چنان‌که در روایتی به نقل از ام سلمه - همسر پیامبر اکرم(ص) - از رسول خدا(ص) چنین نقل شده است که علی(ع) و شیعیانش رستگاران خواهند بود.
پیام‌ها
برخی برای آیه فائزون نکات و پیام‌هایی برشمرده‌اند که می‌توان به اختصاص پاداش الهی برای صبر در مقابل تمسخر کافران، لطف الهی نسبت به شکیبایان و لزوم انتظار برای رسیدن به پاداش الهی که از عوامل رستگاری دانسته شده است، اشاره کرد.
پانویس
- ↑ عسکری، برگستره کتاب و سنت، ۱۳۸۷ش، ص۲۵۲.
- ↑ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۱۴، ص۱۰۵.
- ↑ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۱۴، ص۳۳۹-۳۴۰.
- ↑ مغنیه، التفسیر الکاشف، ۱۴۲۴ق، ج۵، ص۳۹۱.
- ↑ طنطاوی، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، ۹۹۷م، ج۱۰، ص۶۷.
- ↑ شنقیطی، أضواء البیان، ۱۴۲۷ق، ج۵، ص۵۶۴.
- ↑ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۱۶۷.
- ↑ دینوری، الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۶۰؛ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۱۶۷.
- ↑ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۱۶۷؛ ابن‌ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۸، ص۲۵۱۰.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۷۱.
- ↑ فراء، معانی القرآن، ۱۹۸۰م، ج۲، ص۲۴۳؛ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱۸، ص۴۸.
- ↑ پانی‌پتی، التفسیر المظهری، ۱۴۱۲ق، ج۶، ص۴۰۹؛ سبزواری، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۸۷.
- ↑ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۵، ص۷۱.
- ↑ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۴، ص۳۹۰؛ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۱۶۷.
- ↑ ابن‌ابی‌حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۸، ص۲۵۱۰.
- ↑ دینوری، الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، ۱۴۲۴ق، ج۲، ص۶۰؛ سمرقندی، بحر العلوم، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۴۹۱.
- ↑ ماتریدی، تأویلات أهل السنة، ۱۴۲۶ق، ج۷، ص۴۹۹؛ شنقیطی، أضواء البیان، ۱۴۲۷ق، ج۵، ص۵۶۴.
- ↑ قرشی، قاموس قرآن، ۱۳۷۱ش، ج۵، ص۲۱۱.
- ↑ قرائتی، تفسیر نور، ۱۳۸۸ش، ج۶، ص۱۳۴.
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۷، ص۱۹۲؛ بقاعی، نظم الدرر، ۱۴۲۷ق، ج۵، ص۲۲۵.
- ↑ ابن سلیمان، تفسیر مقاتل بن سلیمان، ۱۴۲۳ق، ج۳، ص۱۶۷؛ واحدی، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۷۵۴.
- ↑ تیمی، تفسیر یحیی بن سلام، ۱۴۲۵ق، ج۱، ص۴۱۹؛ مکی بن حموش، الهدایة إلی بلوغ النهایة، ۱۴۲۹ق، ج۷، ص۵۰۱۰.
- ↑ روزبهان بقلی، عرائس البیان، ۲۰۰۸م، ج۲، ص۵۷۰.
- ↑ طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۱۸، ص۴۸.
- ↑ ابن‌کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۵، ص۴۳۵؛ زحیلی، التفسیر الوسیط، ۱۴۲۲ق، ج۲، ص۱۷۲۳.
- ↑ استرآبادی، تأویل الآیات الظاهرة، ۱۴۰۹ق، ص۳۵۴.
- ↑ جزایری، عقود المرجان، ۱۳۸۸ش، ج۳، ص۴۰۲.
- ↑ حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۵۳۱؛ ابن شهرآشوب، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ۱۳۷۹ق، ج۲، ص۱۲۰.
- ↑ مفید، الإرشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۴۱ - ۴۲.
- ↑ رضایی اصفهانی، تفسیر قرآن مهر، ۱۳۸۷ش، ج۱۴، ص۱۰۵.
منابع
- ابن سلیمان، مقاتل، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت،دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۲۳ق.
- ابن شهر آشوب مازندرانی، محمد بن علی، مناقب آل أبی طالب(ع)، قم، علامه، ۱۳۷۹ق.
- ابن‌ابی‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق اسعد محمد طیب، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، چاپ سوم، ۱۴۱۹ق.
- ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق محمدحسین شمس‌الدین، بیروت،دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۹ق.
- استرآبادی، علی، تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، تحقیق حسین استاد ولی، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۰۹ق.
- بقاعی، ابراهیم بن عمر، نظم الدرر فی تناسب الآیات و السور، تحقیق عبدالرزاق غالب مهدی، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ سوم، ۱۴۲۷ق.
- پانی‌پتی، ثناءالله، التفسیر المظهری، کویته (پاکستان)، مکتبة رشدیه، ۱۴۱۲ق.
- تیمی، یحیی بن سلام، تفسیر یحیی بن سلام التیمی البصری القیروانی، بیروت،دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۵ق.
- جزایری، نعمت‌الله بن عبدالله، عقود المرجان فی تفسیر القرآن، تحقیق موسسه فرهنگی ضحی، قم، نور وحی، ۱۳۸۸ش.
- حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۴۱۱ق.
- دینوری، عبدالله بن محمد، الواضح فی تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۴ق.
- رضایی اصفهانی، محمدعلی، تفسیر قرآن مهر، قم، پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآن، ۱۳۸۷ش.
- روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی‌نصر، عرائس البیان فی حقائق القرآن، تحقیق احمد فرید مزیدی، بیروت،دار الکتب العلمیة، ۲۰۰۸م.
- زحیلی، وهبه، التفسیر الوسیط، دمشق،دار الفکر، ۱۴۲۲ق.
- سبزواری، محمد، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت،دار التعارف للمطبوعات، ۱۴۰۶ق.
- سمرقندی، نصر بن محمد، بحر العلوم، تحقیق عمر عمروی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۶ق.
- شنقیطی، محمدامین، أضواء البیان فی إیضاح القرآن بالقرآن، بیروت،دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۷ق.
- طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، ۱۳۹۰ق.
- طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر، اربد (اردن)، دارالکتاب الثقافی، ۲۰۰۸م.
- طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش.
- طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، ۱۴۱۲ق.
- طنطاوی، محمد سید، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره، نهضة مصر، ۱۹۹۷م.
- عسکری، سیدمرتضی، بر گستره کتاب و سنت، قم، دانشکده اصول دین، ۱۳۸۷ش.
- فراء، یحیی بن زیاد، معانی القرآن، تحقیق محمدعلی نجار و احمدیوسف نجاتی، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، چاپ دوم، ۱۹۸۰م.
- قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن، ۱۳۸۸ش.
- قرشی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، تهران،دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش.
- ماتریدی، محمد بن محمد، تأویلات أهل السنة (تفسیر الماتریدی)، تحقیق مجدی باسلوم، بیروت،دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۶ق.
- مغنیه، محمدجواد، التفسیر الکاشف، قم، دارالکتاب الإسلامی، ۱۴۲۴ق.
- مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، ۱۴۱۳ق.
- مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ دهم، ۱۳۷۱ش.
- مکی بن حموش، الهدایة إلی بلوغ النهایة، تحقیق شاهد بوشیخی، شارجه (امارات)، جامعة الشارقه، ۱۴۲۹ق.
- واحدی، علی بن احمد، الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز، تحقیق صفوان عدنان داودی، بیروت، دارالقلم، ۱۴۱۵ق.
- آیات اعتقادی قرآن
- آیات مشهور سوره مؤمنون
- فضایل اهل‌بیت در قرآن